Ωρα για δημιουργική διπλωματία από ΗΠΑ

Tου David Ignatius - Aρθρογράφου της Washington Post

Οι δύο σύγχρονοι μύστες της μακιαβελικής διπλωματίας, ο Χένρι Κίσινγκερ και ο Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι, καλλιέργησαν την τέχνη τους σε καιρούς που η Αμερική δοκιμαζόταν από ανατροπές σε πολέμους και από την έλλειψη εμπιστοσύνης προς την πολιτική της ηγεσία.

Λόγω παράλληλων συγκυριών, λοιπόν, θα ήταν ενδιαφέρουσα διανοητική άσκηση το να φανταστεί κανείς πώς θα κινούσε τα διπλωματικά νήματα της Αμερικής ένας σύμβουλος ασφαλείας με τη μυστικοπαθή και παρασκηνιακή συμπεριφορά του Κίσινγκερ ή του Μπρεζίνσκι. Με αυτό δεν εννοώ την πολιτική που οι δύο αυτοί θα πρότειναν στην παρούσα συγκυρία, αλλά τα πιθανά αποτελέσματα μιας πιο δημιουργικής διπλωματικής προσέγγισης των καταστάσεων σε δύσκολους καιρούς.

Οταν λέω «δημιουργική», εννοώ «πλάγια». Ούτε ο Κίσινγκερ ούτε ο Μπρεζίνσκι συνήθιζαν να δημοσιοποιούν τα κατ' ιδίαν πεπραγμένα τους. Μετά τον αραβο-ισραηλινό πόλεμο του 1973, ο Κίσινγκερ έσπευσε να εγκαθιδρύσει μυστικό δίαυλο επικοινωνίας και πληροφόρησης με την ΟΑΠ, την ίδια ακριβώς στιγμή που την βάφτιζε τρομοκρατική οργάνωση και αρνιόταν να την αναγνωρίσει. Ανάλογες μυστικές συνεννοήσεις και συζητήσεις πλαισίωσαν ολόκληρη την ειρηνευτική διαδικασία Αράβων - Ισραηλινών.

Δεν πέτυχαν όλες οι μηχανορραφίες του Κίσινγκερ. Η συριακή επέμβαση στον Λίβανο, που έγινε το 1976 με τις ευλογίες του για να βοηθηθούν οι Χριστιανοί έναντι της ΟΑΠ, προκαλεί και σήμερα προβλήματα. Ομως, δημιούργησε ζωτικό χώρο και εναλλακτικές λύσεις για την Αμερική της εποχής, αποδυναμωμένη από τον πόλεμο στο Βιετνάμ.

Και ο Μπρεζίνσκι ήταν ειδήμων εις το να ενεργεί υπογείως, προσδίδοντας κύρος στην παραπαίουσα προεδρία του Τζίμι Κάρτερ. Οταν η αναθαρρυμένη Σοβ. Eνωση εισέβαλε στο Αφγανιστάν, ο Μπρεζίνσκι συνέπηξε μυστική συμμαχία με την Κίνα και το Πακιστάν για να αντισταθμίσει την ΕΣΣΔ. Και στην περίπτωση αυτή οι αρνητικές επιπτώσεις είναι ακόμη ορατές. Ομως, η Σοβ. Eνωση δεν υπάρχει πια.

Ποια θα ήταν, λοιπόν, η δική τους προσέγγιση στις τέσσερις εστίες προβλημάτων σήμερα, δηλαδή στο Ιράκ, στο αραβο-ισραηλινό χάος, στην αντιπαράθεση Ινδίας - Πακιστάν και στο Αφγανιστάν;

Στο Ιράκ η Αμερική, αφού διεξήγαγε ένα πολυμέτωπο πόλεμο, πρέπει τώρα να διαμορφώσει την πολιτική έκβαση, κάνοντας όσο το δυνατόν ολιγότερο χρήση βίας. Ελπίζει κανείς ότι στον τόπο αυτό η CIA έκανε το μέγιστο δυνατό για να αποκτήσει φίλους και επαφές. Στο Ιράκ η παρουσία ενός δυναμικού Αμερικανού πρέσβη είναι καταλυτικής σημασίας. Καλώς μετέβη εκεί για τους εορτασμούς της 4ης Ιουλίου ο αντιπρόεδρος Μπάιντεν, καλώς ζήτησε τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης.

Ως προς το παλαιστινιακό πρόβλημα, ελπίζω ότι οι ΗΠΑ καλλιεργούν κάποιες μυστικές διπλωματικές επαφές - με το Ισραήλ, τη Συρία, τον Λίβανο, την Ιορδανία, την Αίγυπτο, την Παλαιστινιακή Αρχή, ακόμη και με τη Χαμάς. Εφ' όσον ο ανοιχτός δρόμος έκλεισε, ώρα είναι να αναζητηθούν νέα μονοπάτια. Η Ιστορία διδάσκει ότι όποτε η Αμερική είχε μυστικές επαφές με αδιάλλακτες ομάδες, αυτές διασπάσθηκαν. Αυτό συνέβη με την ΟΑΠ το 1974.

Η αντιπαράθεση Ινδίας - Πακιστάν ήταν καταχωρισμένη στον κατάλογο των «πολύ δύσκολων υποθέσεων» επί χρόνια. Οπως όμως συνέβη με τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Βρετανίας και ΙRΑ για τη Βόρεια Ιρλανδία στη δεκαετία του '90, έτσι και τώρα η Αμερική μπορεί να ενθαρρύνει τις επαφές μεταξύ των δύο ενδιαφερόμενων πλευρών, να διευκολύνει την ανταλλαγή απόρρητων πληροφοριών στον τομέα της τρομοκρατίας και στον στρατιωτικό τομέα, ώστε να διαμορφωθεί κλίμα εμπιστοσύνης. Ο Ινδός πρωθυπουργός Σινγκ επιθυμεί τη διευθέτηση. Γι' αυτό οι ΗΠΑ πρέπει να επιδιώξουν την αμοιβαιότητα εκ μέρους του Πακιστάν. Ετσι, οι δύο χώρες θα αποκτήσουν μεγαλύτερη ασφάλεια.

Τέλος, φτάνουμε στην υπέρτατη στρατηγική πρόκληση, το Αφγανιστάν. Η άφιξη του στρατηγού Ντέιβιντ Πετρέους είναι θετική εξέλιξη. Θα κάνει τους Ταλιμπάν να ξανασκεφτούν σοβαρά την κατά τα άλλα σαθρή θεωρία, σύμφωνα με την οποία οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους μπορούν να ανατρέψουν τη δυναμική του εχθρού στο πεδίο της μάχης.

Επί της ουσίας, όμως, ο Πετρέους θα δοκιμαστεί στον τομέα των παρασκηνιακών επαφών με εχθρούς δεκτικούς στη συμφιλίωση, τομέα στον οποίο διέπρεψε στο Ιράκ. Η κυβέρνηση Ομπάμα πρέπει να αποφασίσει τι είδους έκβαση προτιμά και έπειτα να προσφύγει σε όλα τα υφιστάμενα μέσα, φανερά ή συγκαλυμμένα, στρατιωτικά ή διπλωματικά, για να επιτύχει το ποθητό αποτέλεσμα.

Πεμπτουσία της μυστικής διπλωματίας είναι το αξίωμα ότι κανείς δεν γνωρίζει τίποτε για τα τεκταινόμενα πριν από την κατάληξη - και ίσως ούτε τότε. Ποτέ όμως η ανάγκη για κάποιον μύστη της στρατηγικής δεν ήταν τόσο επιτακτική όσο τώρα στις κουρασμένες από τους πολέμους και τις μάχες Ηνωμένες Πολιτείες.

Δεν είναι προφανές ποιος από την κυβερνητική πλειάδα προσωπικοτήτων είναι ο κατάλληλος για να αναλάβει τον ρόλο αυτό. Πρόκειται για πρόβλημα που χρήζει άμεσης διευθέτησης από τον πρόεδρο Ομπάμα.